“Ortadoğu politikalarını ABD gözlüğü ile değerlendirmek artık Türkiye için büyük lüks”

Irak Devlet Başkanı Saddam Hüseyin’in dış ilişkiler görevlileri uçağın kapısına doğru yürüyorlar, ellerinde bir buket çiçek. Bağdat Havaalanı’nda yaşanan bu sahne, daha önce özel uçağı ile buraya gelen 15-16 Türk işadamı için de uygulanmış. Batı, Irak’ı 21. yüzyıla girerken ekonomik partner ilan etti. Silahların yerini buketler alıyor…

Okan Holding Yönetim Kurulu Başkanı Bekir Okan da yöneticileri ile Irak ziyareti yapmak üzere gittiği Bağdat’ta, yerini almaya hazırlanıyor. 

Irak-Türkiye ilişkileri 1999 yılında yeni bir döneme işaret etti. Koç Holding adına Ömer Koç’un, dönemin Maslahatgüzarı Selim Karaosmanoğlu ile görüşüp bilgi alması bu tarihe rastlıyor. 

Türkiye önemli partner

Bugünlere gelinmesinin resmi işaretini ise Başbakan Bülent Ecevit’in ABD’ye yaptığı ziyarette Başkan Clinton’a Körfez Savaşı’nın Türk ekonomisine verdiği zararlardan söz etmesi vermişti. Yine aynı günlerde Irak Devlet Başkanı Saddam’ın bürokratlarına, Türkiye ile ekonomik ilişkilerin gelişmesi yönünde verdiği talimat, Birleşmiş Milletler (BM) protokolündeki esnemeye paralel düşüyor. 

Türkiye’nin son dönemdeki en geniş kapsamlı teması, geçen ay, Devlet Bakanı Tunca Toskay’ın beraberindeki 120 kişi ile birlikte Bağdat Fuarı nedeniyle, buraya THY uçağını indirmesi oldu. Türkiye, Irak’ta bugün beşinci veya altıncı ekonomik güç. Komşu Ürdün ve Türkiye’nin dışında Irak ile iş yapan ülkelerin başında Fransa, Çin, Hindistan ve Rusya geliyor. 
Irak’a uygulanan ambargo 2000 sonlarında yumuşamaya başladı. Irak’ın BM’ye satacağı petrol miktarında tavan kalktı. Ayrıca BM protokolü çerçevesinde oluşan gelirlerden savaş tazminatı olarak kesilen yüzde 35’lik oran yüzde 25’e çekildi. 

Ambargo yumuşuyor

Irak, BM protokolü çerçevesinde dünya ile petrol karşılığı gıda ve insani malzeme ticareti yapıyor. 20 Aralık 1996 yılında varılan bu anlaşmaya ek olarak Irak petrol şirketi Somo’dan alınan petrol karşılığı ihracat, New York’ta açılan B and P hesabına yatıyor. Bir üçüncü yol da Ürdün ve Türkiye gibi sınır komşularını ilgilendiren serbest ticaret. Bu bağlamda Türkiye, Irak ile bölge ticaretinde etkin bir güce sahip. Özellikle un, makarna, yağ, salça ve sabunda pazar lideri konumunda. 

Irak pazarını savaş süresince terk etmeyen Güneydoğulu işadamlarının yanı sıra Ram, Tekfen, Gama, Metiş gibi büyük firmalar da keşfetti. Kahraman Sadıkoğlu, Basra Körfezi’nden 35 milyon marklık batık çıkarma işi aldı. Ram, Ford marka ambulans ihraç ediyor. Tekfen 30 milyon dolarlık petrol depolama tankı ihalesi kazandı. Bunlarla birlikte Irak pazarında iş yapan Türk girişimci sayısı 200’e yaklaştı. 

Körfez Savaşı öncesi Irak’a yaptığı ihracat 3.5 milyar dolara varan Türkiye, savaş süresince ambargo nedeniyle buraya yılda 40 milyon dolar civarında ihracat yapar duruma gelmişti. 2001 yılı başında artık ekonomide ileri sayım başladı. BM protokolüne göre Türkiye, Irak ile 350 milyon dolar olan ticaretini 720 milyon dolara çıkarttı. 2001 yılında hem BM hem New York hesabından hem de sınır ticaretinden bölgeyle ilk aşamada 2 milyar dolara yakın bir ticaret beklentisi de böylece doğmuş oldu. 
…
Dünyanın en büyük petrol rezervine sahip ikinci ülkesi komşu Irak’ı, Türkiye’nin görmezden gelmesi daha fazla süremezdi. Ortadoğu politikalarını ABD gözlüğü ile değerlendirmek artık Türkiye için de büyük lüks. 

Serpil YILMAZ
Milliyet gazetesi
17 Ocak 2001


Türkiye, Libya ve Kuzey Kore

…
Arap dünyasında yalnız, Ortadoğu’da yalnız, dünyada yalnız Libya, yeni arayışlar içinde. Uygulamaya koyduğu 35 milyar dolarlık beş yıllık kalkınma programı için Avrupalı yatırımcıları geçen kasımda davet etti. 

Son ziyarette de Cem ile benzer konular için Türk firmalarına davet yapıldığı belirtiliyor. BM ambargosunun askıya alınmasıyla yeniden ekonomik atılıma başlayan Libya, bir yandan da Afrika’da etkin olmaya “Sahil ve Sahra Ülkeleri Topluluğu”nu hayata geçirmeye çalışıyor. 
Türkiye, şimdi Mısır ve Tunus’un da gözlemci statüsünde olduğu bu toplulukla da ekonomik ve siyasi ilişkileri Libya üzerinden geliştirme amacında. 


Zülfikar DOĞAN
Finansal Forum gazetesi
26 Ocak 2001